Na afronding van het blok heeft de student kennis en inzicht verworven op het gebied van de pensioenen. De student heeft daarbij leren werken met zowel civiele als fiscale wetgeving en is hij zich ervan bewust geworden dat deze verschillende soorten wetgeving onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. De student is in staat de consequenties van een pensioenovereenkomst te toetsen en te beoordelen, hij is op de hoogte van de basisvoorzieningen in Nederland, hij kan tevens de verschillen in regelgeving (zowel civiel als fiscaal) aangeven tussen de werknemer en de directeur-groot aandeelhouder, hij beheerst de volledige regelgeving omtrent de zuivere pensioenregeling en het nettopensioen. Tevens is hij in staat de civiele en fiscale consequenties te geven ingeval een huwelijk eindigt in een scheiding alsook de consequenties ingeval van overlijden. De student is op de hoogte van de pensioenproblematiek vanuit Europeesrechtelijk perspectief alsmede op verdragsniveau. Wat (internationale) waardeoverdracht van pensioen betreft, is hij op de hoogte van de civiele en fiscale regelgeving.

Dit blok heeft betrekking op de voorzieningen die pensioen plegen te worden genoemd. Alvorens de fiscale aspecten onderzocht kunnen worden, zal de student zich verdiepen in de vraag wat onder pensioen wordt verstaan en hoe de niet-fiscale regels voor dit fenomeen in elkaar steken. Deze blijken over uiteenlopende rechtsgebieden te zijn verspreid. Ook wat het belastingrecht betreft, gaat het om een materie die in meer dan één wet aan de orde komt. In het blok komen zowel de loon- en inkomstenbelasting als de erfbelasting aan de orde. Tevens wordt aandacht geschonken aan Europese en internationale aspecten. De consequenties van pensioenverplichtingen voor de winstbepaling van ondernemingen komen zo goed als niet aan bod; het blok heeft betrekking op de positie van natuurlijke personen die niet ondernemer zijn. Dit neemt overigens niet weg dat wel uitvoerig aandacht wordt besteed aan de positie van de directeur-groot aandeelhouder. De bijeenkomsten zijn thematisch opgezet en worden gekenmerkt door een interdisciplinair karakter. De bijeenkomsten staan op zichzelf maar daarnaast kan de opgedane kennis worden aangewend in de volgende bijeenkomsten. De eerste vier bijeenkomsten omvatten de algemene pensioenproblematiek. Daarnaast wordt een koppeling gelegd tussen volksverzekeringen enerzijds en de pensioenproblematiek anderzijds. Halverwege het blok zullen de echtscheidingsperikelen rondom pensioen aan de orde komen alsmede gevolgen bezien vanuit de Successiewet. In het laatste deel van het blok wordt ingegaan op de Europeesrechtelijke en internationale aspecten van pensioen.

Verplichte literatuur: A.H.H. Bollen-Vandenboorn, Pensioen en de belangrijkste toekomstvoorzieningen, Fiscale Geschriften nr. 27, 7e druk, Den Haag 2016, Reader (Bureau Onderwijs FdR, printing-on-demand) Aanbevolen literatuur Literatuur: • Cursus Belastingrecht Succesiebelastingen, Studenteneditie, meest recente uitgave, Kluwer, Deventer . • A.H.H. Bollen-Vandenboorn, De fiscale aspecten van pensioendeling bij echtscheiding, Fiscaal Wetenschappelijke Reeks 3, SDU Fiscale & Financiële Uitgevers, Amersfoort, 2004.